Web 3.0 và Metaverse được kỳ vọng là hình thái tăng trưởng đáng kỳ vọng của nền tảng internet 2.0 hiện nay mà chúng ta đang sử dụng. Web 3.0 sẽ có liên đới chặt chẽ tới nền tảng công nghệ mới như blockchain và NFTs, tuy vậy nó lại khác biệt hoàn toàn so với Metaverse.
Khi mà công nghệ mới đang được nghiên cứu và thu được những thành tựu khả quan, thuật ngữ “metaverse” và “Web 3” đã được sử dụng để liên đới về hình thái internet mới của loài người. Mặc dù cả hai đều hướng tới mục đích là xây dựng một nền tảng internet tốt hơn trong tương lai, nhưng điều quan trọng là cả hai khái niệm không tương đồng, nhưng cũng không phải là hai thế cực đối trọng trong quá trình xây dựng hình thái internet mới.
Sự khác biệt giữa Web 3.0 và Metaverse
Metaverse – khái niệm được trích xuất từ cuốn tiểu thuyết khoa học viễn tưởng “Snow Crash” năm 1992 – là một tầm nhìn hơn là một thực tế cụ thể. Nhiều người hình dung đó là một thế giới nhập vai 3D đồng bộ, thống nhất và không giới hạn số người người tham gia đồng thời. Đó là một vùng đất kỹ thuật số, nơi người tham gia sẽ dành phần lớn thời gian để làm việc, học tập, vui chơi, giải trí, v.v.
Định nghĩa về metaverse sẽ khiến cho người dùng cảm thấy mơ hồ và suy đoán bởi vì nó vẫn chưa thực sự thành hình. Mặc dù một số nhà công nghệ muốn viễn họa tầm nhìn về vũ trụ metaverse sẽ giống với viễn cảnh của bộ phim Ready Player One, nhưng thực tế là metaverse sẽ yêu cầu sự đóng góp và tham gia của mọi người để thực sự thành hình. Nó phải bao gồm sự kết hợp của những nỗ lực được lặp đi lặp lại dựa trên những tiến bộ công nghệ và trải nghiệm đồng bộ.
Metaverse được diễn họa khi ứng dụng trong thực tế bởi Meta.
Trong khi đó, Web 3.0 là một mô hình cụ thể hơn. Nó đã được thành hình khi nghĩ về các giải pháp rõ ràng cho những thiếu sót cụ thể của mô hình internet Web 2.0. Những thiếu sót đó là sự thống trị và kiểm soát người dùng bởi các nền tảng phổ biến như Google, Facebook và YouTube, khiến mọi người tham gia bị trích xuất dữ liệu, xâm phạm quyền riêng tư và không có khả năng kiểm soát (quyền sở hữu toàn vẹn) nội dung do chính họ tạo ra. Web 3.0 lật đổ mô hình đó vì nó giải quyết trực tiếp các vấn đề về quyền sở hữu và thuộc tính kiểm soát của các ông lớn trong ngành công nghệ.
Bằng cách xây dựng trên blockchain, dữ liệu được công khai và lưu chuyển trong toàn bộ hệ thống. Dữ liệu được sở hữu đồng thời bởi mọi người trong cùng hệ thống, bỏ qua các nhà trung gian. Do đó, người dùng có thể sở hữu dữ liệu của họ, các giao dịch ngang hàng có thể bỏ qua người trung gian và dữ liệu sống trên blockchain như một lợi ích chung mà bất kỳ ai cũng có thể đóng góp công sức và kiếm tiền từ việc góp công đó.
Hiện tại, cả thế giới đã rất kinh ngạc trước những hành vi tiêu dùng mới từ các sáng kiến dựa trên nền tảng vẫn đang được xây dựng thành hình của Web 3.0, chẳng hạn như người sáng tạo nội dung kỹ thuật số giờ đã có thể bán nội dung của họ dưới dạng mã không thể thay thế (Non fungible token – NFT), hay là sự thích nghi với các mô hình chơi để kiếm tiền là P2E game – vốn đã mở rộng khả năng giúp cho người dân tại các nước đang phát triển có thể kiếm sống từ đó. Hay thậm chí là sự tổ chức và thành lập một tập thể dành cho cộng đồng có cùng mục tiêu, chẳng hạn như tổ chức tự trị ConstitutionDAO – đã từng huy động vốn tập thể để đấu thầu Hiến pháp Hoa Kỳ tại một cuộc đấu giá của Sotheby.
Mặc dù Web 3.0 là một công cụ mạnh mẽ để chuyển đổi cách chúng ta có thể quản lý dữ liệu, quản trị và trao đổi kinh tế, nhưng sự chậm chạp của việc xóa các giao dịch trên blockchain đã hạn chế tính hữu dụng thực sự của nó. Mặc dù một mô hình hoàn toàn phi tập trung (decentralized) của Internet nghe có vẻ hấp dẫn, nhưng nó vẫn được xem là không thực tế. Vì vậy, trong khi có thể lập luận rằng Web 3.0 là một thành phần xây dựng quan trọng để tạo tiền đề cho sự phát triển của metaverse. Web 3.0 được sinh ra là để trở thành một phần của một tổng thể lớn hơn. Bằng cách thừa nhận rằng Web 3.0 và đặc tính phân quyền chỉ đơn giản là một khối xây dựng cho metaverse, nó mở ra cơ hội cho các kiểu trợ hỗ đầy tiềm năng trong tương lai.
Những lầm tưởng về Web 3.0 và Metaverse
Khi công ty Meta (trước đây là Facebook) công bố tầm nhìn metaverse sẽ tập trung vào lĩnh vực thực tế ảo AR / VR, đã có một làn sóng phản đối kịch liệt rằng Big Tech sẽ thống trị metaverse và do đó đưa các nền tảng công nghệ mới tiếp tục được phát triển và hoạt động như một hệ sinh thái khép kín được vận hành bởi các công ty đó.
Công nghệ thực tế ảo tăng cường ứng dụng cho metaverse là thứ mà Meta đang nỗ lực để hoàn thiện.
Những gì mọi người đã bỏ lỡ là sự đổi mới và trọng tâm mà Meta đang thúc đẩy, chủ yếu tập trung vào phần cứng và giao diện đầu vào và thúc đẩy hành vi tiêu dùng của người dùng trong lĩnh vực 3D – vốn không tồn tại cho đến ngày nay. Facebook đang cố gắng giải quyết vấn đề chưa từng được khai triển và đó là một trong tâm của câu chuyện. Nếu nghĩ về điều này, thì nhiều người trong chúng ta đã dành hai năm qua cho các nền tảng họp trực tuyến như Zoom và đã trở nên mệt mỏi. Vậy chúng ta sẽ cảm thấy thế nào khi đeo tai nghe VR cả ngày?
Nếu chúng ta, theo dự đoán, sẽ dành nhiều thời gian hơn để tận hưởng trong thế giới “ảo”, thì chúng ta cần các giao diện ảo nhập vai hay còn gọi là avarta, có khả năng biểu cảm và đồng bộ thực tại hơn. Sự phát triển mà Meta đang hướng tới trong lĩnh vực AR / VR và công nghệ cảm biến chuyển động không làm suy yếu công việc của Web 3.0 và đặc tính phân quyền của nó. Trên thực tế, trường hợp tốt nhất vẫn sẽ là mọi người bắt đầu xây dựng các ứng dụng Web 3.0 theo định dạng 3D mới nổi của AR / VR và các phép chiếu ba chiều mà Meta dày công phát minh và thực nghiệm thành công.
Một ý kiến khá được chú ý khác là Web 3.0 sẽ làm cho Web 2.0 trở nên lỗi thời. Nhưng nhận định này thật khó để xảy ra. Bất chấp những hạn chế tồn đọng của Web 2.0, vẫn có nhiều sản phẩm hoạt động hiệu quả hơn mà không cần sử dụng tới công nghệ blockchain. Các nền tảng như Discord hoặc Twitch giúp mọi người giao tiếp và phát sóng trên quy mô lớn và theo thời gian thực. Các công ty như Uber hoặc DoorDash sắp xếp nhu cầu một cách hiệu quả và phù hợp với nguồn cung.
Những tính năng được xem là quan trọng của Web 3.0
Dù muốn hay không, đặc tính tập trung (centralized) vẫn sẽ vẫn hoạt động. OpenSea, hiện là NFTs matketplace lớn nhất, về cơ bản là một nền tảng vận hành theo đặc tính tập trung. Nền tảng này vẫn hoạt động hiệu quả và tạo điều kiện thuận lợi cho các giao dịch trên blockchain. Coinbase là một ví dụ khác về sàn giao dịch tập trung cho phép giao dịch tiền điện tử. Trong cả hai trường hợp, họ đóng vai trò là những người trung gian và thu phí dịch vụ trên các giao dịch giống như bất kỳ thị trường Web 2.0 nào khác.
Mặc dù các sản phẩm kết hợp này không hoàn toàn phù hợp với hệ tư tưởng phân quyền mà nhiều người vẫn mong đợi, nhưng chúng là “sản phẩm cầu nối” quan trọng giúp cho sự ủng hộ và nhu cầu ứng dụng các sản phẩm của Web 3.0 sẽ được tăng trưởng tốt hơn, vì nó hợp với thị hiếu và nhu cầu của phần đông ở hiện tại. Nhận định này tương tự như Snap Stories – trước đây là một sản phẩm phổ biến dành cho nhóm người dùng trẻ nhưng những người dùng lớn tuổi lại không mấy mặn mà hay quan tâm tới nó. Sau này, nhờ Meta áp dụng và khai triển tính năng Stories trên nền tảng của họ đã giúp tính năng này trở thành một tính năng quan trọng dành cho cho tất cả mọi đối tượng người dùng.
Lộ trình phát triển của Metaverse và Web 3.0
Khi các công nghệ và mô hình mới xuất hiện, nó thường có thể được coi là một cuộc cách mạng. Nhưng những gì chúng ta thấy trong suốt lịch sử là chúng có xu hướng được xây dựng và kế thừa những tính năng dựa trên các nền tảng đã có từ các thời đại trong quá khứ. Email vẫn là một phần quan trọng trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta, và nó là một giao thức được phát minh trong kỷ nguyên Web 1.0 của Internet.
Hiển nhiên, vẫn còn rất nhiều công trình chưa được hoàn thành. Blockchain, P2E game, các loại công việc khác nhau, nền kinh tế ảo, tất cả những thứ đó giống như bước đệm, cũng giống như nền tảng UGC hiện nay như TikTok (*user-generated content – nội dung do người dùng tạo) và sự mở rộng quy mô của việc sáng tạo nội dung.
Metaverse sẽ không phải là sản phẩm sáng giá của một số công ty công nghệ tư nhân. Nó sẽ là sự tổng hòa nỗ lực của rất nhiều các công ty khác nhau làm việc trong các không gian hoàn toàn khác nhau, trên các sản phẩm hoàn toàn khác nhau.
Metaverse là sự tổng hòa nỗ lực của rất nhiều các công ty khác nhau tập trung phát triển các sản phẩm hoàn toàn khác nhau để tạo nên sự đa dạng về hệ sinh thái.
Nhận định này đã nói lên tất cả, chúng ta cần tập trung vào sự tương tác giữa các mô hình hoạt động khác nhau và cách để chúng có thể làm việc cùng nhau để tạo ra một thực tế tốt hơn cho tất cả mọi người dùng, thay vì tập trung vào sự khác biệt giữa chúng và bắt buộc người dùng phải lựa chọn một nền tảng nhất định.
Mặc dù sự phát triển mới nhất của Web 3.0 và mọi nỗ lực tạo ra tính công năng thực tế trên diện rộng của blockchain – đã và đang là một bước tiến vượt bậc trong tiến trình của ngành công nghệ – trong việc tạo ra một hình thái internet tốt hơn, thì Web 3.0 chỉ đơn giản là một thành phần góp công vào một tổng thể lớn hơn, và vì thế mà các sáng kiến bổ sung khác vẫn sẽ tiếp tục được sáng tạo và thực nghiệm để đem đến một viễn cảnh tương lai có hình thái internet cao cấp, chỉ nhằm phục vụ tốt hơn cho nhu cầu của loài người.
Bài viết được chuyển ngữ từ nguồn này trên Coindesk.
Web 3.0 và Metaverse được kỳ vọng là hình thái tăng trưởng đáng kỳ vọng của nền tảng internet 2.0 hiện nay mà chúng ta đang sử dụng. Web 3.0 sẽ có liên đới chặt chẽ tới nền tảng công nghệ mới như blockchain và NFTs, tuy vậy nó lại khác biệt hoàn toàn so với Metaverse.
Khi mà công nghệ mới đang được nghiên cứu và thu được những thành tựu khả quan, thuật ngữ “metaverse” và “Web 3” đã được sử dụng để liên đới về hình thái internet mới của loài người. Mặc dù cả hai đều hướng tới mục đích là xây dựng một nền tảng internet tốt hơn trong tương lai, nhưng điều quan trọng là cả hai khái niệm không tương đồng, nhưng cũng không phải là hai thế cực đối trọng trong quá trình xây dựng hình thái internet mới.
Sự khác biệt giữa Web 3.0 và Metaverse
Metaverse – khái niệm được trích xuất từ cuốn tiểu thuyết khoa học viễn tưởng “Snow Crash” năm 1992 – là một tầm nhìn hơn là một thực tế cụ thể. Nhiều người hình dung đó là một thế giới nhập vai 3D đồng bộ, thống nhất và không giới hạn số người người tham gia đồng thời. Đó là một vùng đất kỹ thuật số, nơi người tham gia sẽ dành phần lớn thời gian để làm việc, học tập, vui chơi, giải trí, v.v.
Định nghĩa về metaverse sẽ khiến cho người dùng cảm thấy mơ hồ và suy đoán bởi vì nó vẫn chưa thực sự thành hình. Mặc dù một số nhà công nghệ muốn viễn họa tầm nhìn về vũ trụ metaverse sẽ giống với viễn cảnh của bộ phim Ready Player One, nhưng thực tế là metaverse sẽ yêu cầu sự đóng góp và tham gia của mọi người để thực sự thành hình. Nó phải bao gồm sự kết hợp của những nỗ lực được lặp đi lặp lại dựa trên những tiến bộ công nghệ và trải nghiệm đồng bộ.
Trong khi đó, Web 3.0 là một mô hình cụ thể hơn. Nó đã được thành hình khi nghĩ về các giải pháp rõ ràng cho những thiếu sót cụ thể của mô hình internet Web 2.0. Những thiếu sót đó là sự thống trị và kiểm soát người dùng bởi các nền tảng phổ biến như Google, Facebook và YouTube, khiến mọi người tham gia bị trích xuất dữ liệu, xâm phạm quyền riêng tư và không có khả năng kiểm soát (quyền sở hữu toàn vẹn) nội dung do chính họ tạo ra. Web 3.0 lật đổ mô hình đó vì nó giải quyết trực tiếp các vấn đề về quyền sở hữu và thuộc tính kiểm soát của các ông lớn trong ngành công nghệ.
Bằng cách xây dựng trên blockchain, dữ liệu được công khai và lưu chuyển trong toàn bộ hệ thống. Dữ liệu được sở hữu đồng thời bởi mọi người trong cùng hệ thống, bỏ qua các nhà trung gian. Do đó, người dùng có thể sở hữu dữ liệu của họ, các giao dịch ngang hàng có thể bỏ qua người trung gian và dữ liệu sống trên blockchain như một lợi ích chung mà bất kỳ ai cũng có thể đóng góp công sức và kiếm tiền từ việc góp công đó.
Hiện tại, cả thế giới đã rất kinh ngạc trước những hành vi tiêu dùng mới từ các sáng kiến dựa trên nền tảng vẫn đang được xây dựng thành hình của Web 3.0, chẳng hạn như người sáng tạo nội dung kỹ thuật số giờ đã có thể bán nội dung của họ dưới dạng mã không thể thay thế (Non fungible token – NFT), hay là sự thích nghi với các mô hình chơi để kiếm tiền là P2E game – vốn đã mở rộng khả năng giúp cho người dân tại các nước đang phát triển có thể kiếm sống từ đó. Hay thậm chí là sự tổ chức và thành lập một tập thể dành cho cộng đồng có cùng mục tiêu, chẳng hạn như tổ chức tự trị ConstitutionDAO – đã từng huy động vốn tập thể để đấu thầu Hiến pháp Hoa Kỳ tại một cuộc đấu giá của Sotheby.
Mặc dù Web 3.0 là một công cụ mạnh mẽ để chuyển đổi cách chúng ta có thể quản lý dữ liệu, quản trị và trao đổi kinh tế, nhưng sự chậm chạp của việc xóa các giao dịch trên blockchain đã hạn chế tính hữu dụng thực sự của nó. Mặc dù một mô hình hoàn toàn phi tập trung (decentralized) của Internet nghe có vẻ hấp dẫn, nhưng nó vẫn được xem là không thực tế. Vì vậy, trong khi có thể lập luận rằng Web 3.0 là một thành phần xây dựng quan trọng để tạo tiền đề cho sự phát triển của metaverse. Web 3.0 được sinh ra là để trở thành một phần của một tổng thể lớn hơn. Bằng cách thừa nhận rằng Web 3.0 và đặc tính phân quyền chỉ đơn giản là một khối xây dựng cho metaverse, nó mở ra cơ hội cho các kiểu trợ hỗ đầy tiềm năng trong tương lai.
Những lầm tưởng về Web 3.0 và Metaverse
Khi công ty Meta (trước đây là Facebook) công bố tầm nhìn metaverse sẽ tập trung vào lĩnh vực thực tế ảo AR / VR, đã có một làn sóng phản đối kịch liệt rằng Big Tech sẽ thống trị metaverse và do đó đưa các nền tảng công nghệ mới tiếp tục được phát triển và hoạt động như một hệ sinh thái khép kín được vận hành bởi các công ty đó.
Những gì mọi người đã bỏ lỡ là sự đổi mới và trọng tâm mà Meta đang thúc đẩy, chủ yếu tập trung vào phần cứng và giao diện đầu vào và thúc đẩy hành vi tiêu dùng của người dùng trong lĩnh vực 3D – vốn không tồn tại cho đến ngày nay. Facebook đang cố gắng giải quyết vấn đề chưa từng được khai triển và đó là một trong tâm của câu chuyện. Nếu nghĩ về điều này, thì nhiều người trong chúng ta đã dành hai năm qua cho các nền tảng họp trực tuyến như Zoom và đã trở nên mệt mỏi. Vậy chúng ta sẽ cảm thấy thế nào khi đeo tai nghe VR cả ngày?
Nếu chúng ta, theo dự đoán, sẽ dành nhiều thời gian hơn để tận hưởng trong thế giới “ảo”, thì chúng ta cần các giao diện ảo nhập vai hay còn gọi là avarta, có khả năng biểu cảm và đồng bộ thực tại hơn. Sự phát triển mà Meta đang hướng tới trong lĩnh vực AR / VR và công nghệ cảm biến chuyển động không làm suy yếu công việc của Web 3.0 và đặc tính phân quyền của nó. Trên thực tế, trường hợp tốt nhất vẫn sẽ là mọi người bắt đầu xây dựng các ứng dụng Web 3.0 theo định dạng 3D mới nổi của AR / VR và các phép chiếu ba chiều mà Meta dày công phát minh và thực nghiệm thành công.
Một ý kiến khá được chú ý khác là Web 3.0 sẽ làm cho Web 2.0 trở nên lỗi thời. Nhưng nhận định này thật khó để xảy ra. Bất chấp những hạn chế tồn đọng của Web 2.0, vẫn có nhiều sản phẩm hoạt động hiệu quả hơn mà không cần sử dụng tới công nghệ blockchain. Các nền tảng như Discord hoặc Twitch giúp mọi người giao tiếp và phát sóng trên quy mô lớn và theo thời gian thực. Các công ty như Uber hoặc DoorDash sắp xếp nhu cầu một cách hiệu quả và phù hợp với nguồn cung.
Dù muốn hay không, đặc tính tập trung (centralized) vẫn sẽ vẫn hoạt động. OpenSea, hiện là NFTs matketplace lớn nhất, về cơ bản là một nền tảng vận hành theo đặc tính tập trung. Nền tảng này vẫn hoạt động hiệu quả và tạo điều kiện thuận lợi cho các giao dịch trên blockchain. Coinbase là một ví dụ khác về sàn giao dịch tập trung cho phép giao dịch tiền điện tử. Trong cả hai trường hợp, họ đóng vai trò là những người trung gian và thu phí dịch vụ trên các giao dịch giống như bất kỳ thị trường Web 2.0 nào khác.
Mặc dù các sản phẩm kết hợp này không hoàn toàn phù hợp với hệ tư tưởng phân quyền mà nhiều người vẫn mong đợi, nhưng chúng là “sản phẩm cầu nối” quan trọng giúp cho sự ủng hộ và nhu cầu ứng dụng các sản phẩm của Web 3.0 sẽ được tăng trưởng tốt hơn, vì nó hợp với thị hiếu và nhu cầu của phần đông ở hiện tại. Nhận định này tương tự như Snap Stories – trước đây là một sản phẩm phổ biến dành cho nhóm người dùng trẻ nhưng những người dùng lớn tuổi lại không mấy mặn mà hay quan tâm tới nó. Sau này, nhờ Meta áp dụng và khai triển tính năng Stories trên nền tảng của họ đã giúp tính năng này trở thành một tính năng quan trọng dành cho cho tất cả mọi đối tượng người dùng.
Lộ trình phát triển của Metaverse và Web 3.0
Khi các công nghệ và mô hình mới xuất hiện, nó thường có thể được coi là một cuộc cách mạng. Nhưng những gì chúng ta thấy trong suốt lịch sử là chúng có xu hướng được xây dựng và kế thừa những tính năng dựa trên các nền tảng đã có từ các thời đại trong quá khứ. Email vẫn là một phần quan trọng trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta, và nó là một giao thức được phát minh trong kỷ nguyên Web 1.0 của Internet.
Hiển nhiên, vẫn còn rất nhiều công trình chưa được hoàn thành. Blockchain, P2E game, các loại công việc khác nhau, nền kinh tế ảo, tất cả những thứ đó giống như bước đệm, cũng giống như nền tảng UGC hiện nay như TikTok (*user-generated content – nội dung do người dùng tạo) và sự mở rộng quy mô của việc sáng tạo nội dung.
Metaverse sẽ không phải là sản phẩm sáng giá của một số công ty công nghệ tư nhân. Nó sẽ là sự tổng hòa nỗ lực của rất nhiều các công ty khác nhau làm việc trong các không gian hoàn toàn khác nhau, trên các sản phẩm hoàn toàn khác nhau.
Nhận định này đã nói lên tất cả, chúng ta cần tập trung vào sự tương tác giữa các mô hình hoạt động khác nhau và cách để chúng có thể làm việc cùng nhau để tạo ra một thực tế tốt hơn cho tất cả mọi người dùng, thay vì tập trung vào sự khác biệt giữa chúng và bắt buộc người dùng phải lựa chọn một nền tảng nhất định.
Mặc dù sự phát triển mới nhất của Web 3.0 và mọi nỗ lực tạo ra tính công năng thực tế trên diện rộng của blockchain – đã và đang là một bước tiến vượt bậc trong tiến trình của ngành công nghệ – trong việc tạo ra một hình thái internet tốt hơn, thì Web 3.0 chỉ đơn giản là một thành phần góp công vào một tổng thể lớn hơn, và vì thế mà các sáng kiến bổ sung khác vẫn sẽ tiếp tục được sáng tạo và thực nghiệm để đem đến một viễn cảnh tương lai có hình thái internet cao cấp, chỉ nhằm phục vụ tốt hơn cho nhu cầu của loài người.
Bài viết được chuyển ngữ từ nguồn này trên Coindesk.
Share this:
Like this: