Mùi hương và cảm xúc thực chất đã có liên quan chặt chẽ từ thuở sở khai của loài người. Một mùi hương, không đơn thuần chỉ là một mùi hương. Nó có thể trở thành một ký ức được hằn sâu trong tâm trí của chúng ta. Nó có thể là hương thơm từ bữa tối ấm cúng mà mẹ ta từng chuẩn bị, nó có thể là một hương thơm thoảng nhẹ của loại nước hoa mà người ta từng yêu sử dụng. Chỉ cần một cái hít hà hoặc thậm chí là bất giác nhận diện thấy mùi hương quen thuộc, cảm xúc và ký ức trong tâm trí ta sẽ ùa về như thác lũ. Hồi ức dù xấu hay tốt, nó cũng sẽ mãi là một mảnh ghép trong cuộc đời ta, được cất kỹ trong một chiếc hộp mà mùi hương sẽ giống như chiếc chìa khóa đặc biệt để mở nó ra.
Khoa học đằng sau mùi hươngvà cảm xúc
Không giống như các giác quan khác của con người, phản ứng khứu giác có liên quan đến trung tâm cảm xúc của não bộ và tương quan trực tiếp với những trải nghiệm trong quá khứ của chúng ta. Đây là lý do tại sao mùi hương đưa chúng ta trở lại bất cứ nơi (hoặc dịp, hoặc liên đới đến cá nhân) nào chúng ta lần đầu tiên trải nghiệm mùi đặc biệt đó.
Mùi hương gửi tín hiệu đến hệ thống limbic – là khu vực của não kiểm soát trí nhớ và cảm xúc. Hệ thống limbic (hay còn được gọi là hệ viền), là một tập hợp các cấu trúc não nằm trên đỉnh thân não và nằm dưới vỏ não có nhiệm vụ kiểm soát cảm xúc và hành vi của con người. Nó được gọi là phần cảm xúc của não bộ.
Theo một nghiên cứu năm 2011 được thực hiện bởi Masahiro và cộng sự, những cảm xúc tích cực, có thể được khơi gợi bởi một số mùi hương nước hoa nhất định đã được chứng minh là làm giảm mức độ căng thẳng và cải thiện tinh thần. Mùi hương, ký ức và cảm xúc là một bộ ba gắn kết, khi tương tác cùng nhau sẽ có sức mạnh ảnh hưởng đến tâm trạng và sức khỏe tâm lý của chúng ta. Ngành công nghiệp mùi hương từ lâu đã khai thác được sức mạnh của nó để khơi gợi những cảm xúc tích cực từ người tiêu dùng.
Theo Stephen Warrenburg của Đại học Oxford, một mùi thơm có thể thúc đẩy đáng kể việc giảm căng thẳng và cải thiện tâm trạng. Mỗi người trong chúng ta sẽ luôn có ghi nhớ một mùi hương riêng, giúp hoài niệm những ký ức. Mùi hương khơi gợi ký ức này làm tăng cường cảm xúc hạnh phúc, thoải mái và những cảm giác tiêu cực, chẳng hạn như lo lắng, sẽ giảm đi đáng kể.
Tác động của mùi hương tới trí não
Những sản phẩm mùi hương chức năng là sự bùng phát của một xu hướng đang diễn ra trong số những người tiêu dùng đang tìm kiếm các giải pháp tự nhiên để điều trị bệnh tật, cảm xúc tiêu cực hay rối loạn trong cuộc sống. Họ cảm thấy xa rời với các loại thuốc điều trị tâm thần, vitamins bổ sung lẫn các tác dụng phụ của chúng. Sản phẩm mùi hương chức năng là từ thông dụng cho các loại nước hoa ảnh hưởng đến hoạt động của não và cơ thể con người. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng nước hoa có tác động đáng kể và có thể đo lường được tác động đối với tâm trạng, sự kích thích, căng thẳng, trầm cảm, thờ ơ, hay cảm giác hạnh phúc, thư thái, kích thích và khoái cảm.
Nghiên cứu được thực hiện tại Stevens Institute Of Technology đã khẳng định rằng chỉ riêng hương thơm của cà phê đã làm tăng hiệu suất và khả năng tập trung của não bộ. Một công ty tại Nhật Bản đã phát hiện ra rằng việc khuếch tán hương chanh trong văn phòng làm tăng năng suất lao động lên 54%. Một nghiên cứu khác nhằm củng cố thêm phát hiện này đã được thực hiện tại Đại học Bang Ohio. Nghiên cứu nhìn nhận ra được mối liên kết giữa mùi hương chanh với sự gia tăng mức độ norepinephrine – một chất hóa học trong não có liên quan đến việc đưa ra quyết định dễ dàng hơn và làm gia tăng động lực.
Ngoài việc giác quan có mối liên hệ chặt chẽ nhất với trí nhớ, khứu giác cũng rất giàu cảm xúc. Ngành công nghiệp nước hoa được xây dựng dựa trên mối liên hệ này, với việc các nhà sản xuất nước hoa phát triển các loại nước hoa nhằm truyền tải một loạt các cảm xúc và tình cảm; từ ham muốn quyền lực, sức sống đến sự thư thái.
Ở mức độ cá nhân hơn, khứu giác cực kỳ quan trọng khi nói đến sự hấp dẫn giữa hai người. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng mùi cơ thể của chúng ta, được tạo ra bởi các gen tạo nên hệ thống miễn dịch, có thể giúp chúng ta chọn bạn đời của mình trong tiềm thức. Hành vi hôn được một số nhà khoa học cho rằng đã phát triển từ việc đánh hơi; rằng nụ hôn đầu tiên về cơ bản là một “hành vi nguyên thủy” để loài người ngửi và “nếm” đối tác để quyết định xem có hợp nhau hay không.
Có khả năng là phần lớn phản ứng cảm xúc của chúng ta đối với mùi hương bị chi phối bởi sự liên kết, có nghĩa là những người khác nhau có thể có nhận thức hoàn toàn khác nhau về cùng một mùi. Lấy nước hoa làm ví dụ; một người có thể thấy một thương hiệu cụ thể là “mạnh mẽ”, “thơm” và “hấp dẫn”, trong khi một người khác mô tả thương hiệu đó là “chế ngự”, “ốm yếu” và “buồn nôn”. Mặc dù vậy, tuy nhiên, có một số mùi nhất định mà tất cả con người cảm thấy ghê tởm, phần lớn là vì nó cảnh báo chúng ta về sự nguy hiểm; chẳng hạn như mùi khói, hoặc của thức ăn ôi thiu.
Ngành công nghiệp mùi hương
Thị trường tinh dầu dự kiến sẽ đạt $13 tỷ đô vào năm 2024. Con số đáng kinh ngạc này, ít nhất một phần là do sự phổ biến ngày càng tăng của nó trong các phương pháp điều trị bằng hương thơm. Mặc dù không phải là một cách tiếp cận thay thế mới cho y học hiện đại, nhiều nghiên cứu đang công bố tác dụng chữa bệnh của các loại tinh dầu được tìm thấy trong nhiều hợp chất hương thơm.
Vào năm 2013, một nghiên cứu được gọi là Can thiệp mạch vành qua da (PCI) được thực hiện bởi Cho và cộng sự, đã đo lường tác động của liệu pháp hương thơm đối với sự lo lắng, dấu hiệu sinh tồn và chất lượng giấc ngủ của bệnh nhân bệnh viện có sử dụng liệu pháp mùi hương. Khi so sánh với nhóm đối chứng, những người tham gia sử dụng liệu pháp hương thơm đã cho thấy có sự suy giảm về mức độ lo lắng, tăng chất lượng giấc ngủ và ổn định huyết áp. Người ta cho rằng liệu pháp hương thơm mang lại lợi ích về mặt tinh thần thông qua sức mạnh của sự kết nối giữa tâm trí và cơ thể được tạo điều kiện bởi hệ thống limbic.
Thị trường của sản phẩm mùi hương chức năng đang ngày càng nở rộ, khi được tiếp thị là không chỉ có tác dụng giúp cho người sử dụng có mùi thơm. Theo Hội nghị thượng đỉnh về sức khỏe toàn cầu, đây là một xu hướng mạnh mẽ và sẽ tiếp tục tăng trưởng trong tương lai gần. Các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc không khí của không gian sống, chẳng hạn như Air-Scent International, được xem là một trong những ông lớn của ngành công nghiệp sản xuất sản phẩm mùi hương chức năng, và luôn đi trước các xu hướng nở rộ trong ngành.
Mùi hương chức năng là một ngành công nghiệp đang phát triển.
Một công ty của Anh sản xuất chất bổ sung tự nhiên đã tạo ra chất bổ sung chống căng thẳng đầu tiên được sử dụng như một loại nước hoa unisex. Nó thậm chí còn được đặt tên là “hương thơm chức năng” và được bào chế từ những cơ sở nghiên cứu về mối liên kết của trải nghiệm của con người và cách hệ thống khứu giác ảnh hưởng đến cảm xúc. Chín mươi sáu phần trăm đối tượng cảm thấy bình tĩnh hơn sau khi ngửi thấy mùi hương này.
Các nhà khoa học hiện đang nghiên cứu một lĩnh vực mới được gọi là: công nghệ nội tiết thần kinh tâm lý (psycho neuroendoimmunology – PNEI). Lĩnh vực nghiên cứu này xem xét các cách thức cụ thể mà trạng thái căng thẳng và cảm xúc có thể ảnh hưởng đến não, hormone, hệ thần kinh và miễn dịch của chúng ta. Nghiên cứu cho tới nay đã xác định rõ ràng rằng tâm trạng và cảm xúc tích cực được khơi gợi qua việc hít thở mùi hương có thể tác động có lợi đến sức khỏe tâm thần, nội tiết tố, hệ thần kinh và hệ miễn dịch của chúng ta.
Tác động tiêu cực đến tâm lý và xúc cảm khi đánh mất khứu giác
Khứu giác của ta rõ ràng đóng một phần quan trọng trong việc tác động đến tâm lý. Ngoài việc nó là một trong năm cách chúng ta kết nối với thế giới xung quanh, việc đánh mất khứu giác sẽ khiến cho một người đối diện với những vấn đề nghiêm trọng hơn. Những người mắc chứng Anosmia thường nói về cảm giác bị cô lập và bị cắt đứt với thế giới xung quanh, và trải qua cảm xúc bị suy giảm. Mất khứu giác có thể ảnh hưởng đến khả năng hình thành và duy trì các mối quan hệ cá nhân thân thiết của một người và có thể dẫn đến trầm cảm. Vấn đề quan trọng ở đây là ngoài trừ bệnh nhân thì sự mất khứu giác rất khó để khiến cho những người khác nhận thức hay hiểu được.
Làm thế nào bạn có thể biết rằng bạn đã gặp một người mắc chứng anosmia trừ khi chính họ nói với bạn? Đây là một trong những lý do, cùng với sự thiếu hiểu biết chung về tác động của mùi hương đối với cuộc sống của ta, khiến cho hội chứng anosmia chưa bao giờ nhận được nhiều sự quan tâm. Có lẽ chúng ta thực sự không biết mình có gì cho đến khi nó biến mất. Những bệnh nhân bị dương tính với COVID-19 và phải chịu hậu quả trong việc đánh mất khứu giác, có lẽ sẽ cảm thấy trân quý điều này hơn bao giờ hết.
Quay trở lại mối liên hệ chặt chẽ giữa khứu giác và trí nhớ, có thể thấy rằng việc mất khứu giác có thể dẫn đến hậu quả là mất đi một phương thức quan trọng trong việc gợi nhớ đến hoặc tạo ra một ký ức. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng đánh mất chức năng khứu giác có thể là một dấu hiệu cho thấy các vấn đề gì khác nghiêm trọng hơn nhiều. Mất khứu giác thường xảy ra với cả bệnh Parkinson và Alzheimers, và các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc giảm khứu giác có thể là dấu hiệu ban đầu của sự khởi phát của cả hai bệnh, có xu hướng sẽ xảy ra vài năm trước khi các vấn đề khác về kỹ năng vận động bắt đầu phát triển.
Mùi hương và cảm xúc thực chất đã có liên quan chặt chẽ từ thuở sở khai của loài người. Một mùi hương, không đơn thuần chỉ là một mùi hương. Nó có thể trở thành một ký ức được hằn sâu trong tâm trí của chúng ta. Nó có thể là hương thơm từ bữa tối ấm cúng mà mẹ ta từng chuẩn bị, nó có thể là một hương thơm thoảng nhẹ của loại nước hoa mà người ta từng yêu sử dụng. Chỉ cần một cái hít hà hoặc thậm chí là bất giác nhận diện thấy mùi hương quen thuộc, cảm xúc và ký ức trong tâm trí ta sẽ ùa về như thác lũ. Hồi ức dù xấu hay tốt, nó cũng sẽ mãi là một mảnh ghép trong cuộc đời ta, được cất kỹ trong một chiếc hộp mà mùi hương sẽ giống như chiếc chìa khóa đặc biệt để mở nó ra.
Khoa học đằng sau mùi hương và cảm xúc
Không giống như các giác quan khác của con người, phản ứng khứu giác có liên quan đến trung tâm cảm xúc của não bộ và tương quan trực tiếp với những trải nghiệm trong quá khứ của chúng ta. Đây là lý do tại sao mùi hương đưa chúng ta trở lại bất cứ nơi (hoặc dịp, hoặc liên đới đến cá nhân) nào chúng ta lần đầu tiên trải nghiệm mùi đặc biệt đó.
Mùi hương gửi tín hiệu đến hệ thống limbic – là khu vực của não kiểm soát trí nhớ và cảm xúc. Hệ thống limbic (hay còn được gọi là hệ viền), là một tập hợp các cấu trúc não nằm trên đỉnh thân não và nằm dưới vỏ não có nhiệm vụ kiểm soát cảm xúc và hành vi của con người. Nó được gọi là phần cảm xúc của não bộ.
Theo một nghiên cứu năm 2011 được thực hiện bởi Masahiro và cộng sự, những cảm xúc tích cực, có thể được khơi gợi bởi một số mùi hương nước hoa nhất định đã được chứng minh là làm giảm mức độ căng thẳng và cải thiện tinh thần. Mùi hương, ký ức và cảm xúc là một bộ ba gắn kết, khi tương tác cùng nhau sẽ có sức mạnh ảnh hưởng đến tâm trạng và sức khỏe tâm lý của chúng ta. Ngành công nghiệp mùi hương từ lâu đã khai thác được sức mạnh của nó để khơi gợi những cảm xúc tích cực từ người tiêu dùng.
Theo Stephen Warrenburg của Đại học Oxford, một mùi thơm có thể thúc đẩy đáng kể việc giảm căng thẳng và cải thiện tâm trạng. Mỗi người trong chúng ta sẽ luôn có ghi nhớ một mùi hương riêng, giúp hoài niệm những ký ức. Mùi hương khơi gợi ký ức này làm tăng cường cảm xúc hạnh phúc, thoải mái và những cảm giác tiêu cực, chẳng hạn như lo lắng, sẽ giảm đi đáng kể.
Tác động của mùi hương tới trí não
Những sản phẩm mùi hương chức năng là sự bùng phát của một xu hướng đang diễn ra trong số những người tiêu dùng đang tìm kiếm các giải pháp tự nhiên để điều trị bệnh tật, cảm xúc tiêu cực hay rối loạn trong cuộc sống. Họ cảm thấy xa rời với các loại thuốc điều trị tâm thần, vitamins bổ sung lẫn các tác dụng phụ của chúng. Sản phẩm mùi hương chức năng là từ thông dụng cho các loại nước hoa ảnh hưởng đến hoạt động của não và cơ thể con người. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng nước hoa có tác động đáng kể và có thể đo lường được tác động đối với tâm trạng, sự kích thích, căng thẳng, trầm cảm, thờ ơ, hay cảm giác hạnh phúc, thư thái, kích thích và khoái cảm.
Nghiên cứu được thực hiện tại Stevens Institute Of Technology đã khẳng định rằng chỉ riêng hương thơm của cà phê đã làm tăng hiệu suất và khả năng tập trung của não bộ. Một công ty tại Nhật Bản đã phát hiện ra rằng việc khuếch tán hương chanh trong văn phòng làm tăng năng suất lao động lên 54%. Một nghiên cứu khác nhằm củng cố thêm phát hiện này đã được thực hiện tại Đại học Bang Ohio. Nghiên cứu nhìn nhận ra được mối liên kết giữa mùi hương chanh với sự gia tăng mức độ norepinephrine – một chất hóa học trong não có liên quan đến việc đưa ra quyết định dễ dàng hơn và làm gia tăng động lực.
Ngoài việc giác quan có mối liên hệ chặt chẽ nhất với trí nhớ, khứu giác cũng rất giàu cảm xúc. Ngành công nghiệp nước hoa được xây dựng dựa trên mối liên hệ này, với việc các nhà sản xuất nước hoa phát triển các loại nước hoa nhằm truyền tải một loạt các cảm xúc và tình cảm; từ ham muốn quyền lực, sức sống đến sự thư thái.
Ở mức độ cá nhân hơn, khứu giác cực kỳ quan trọng khi nói đến sự hấp dẫn giữa hai người. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng mùi cơ thể của chúng ta, được tạo ra bởi các gen tạo nên hệ thống miễn dịch, có thể giúp chúng ta chọn bạn đời của mình trong tiềm thức. Hành vi hôn được một số nhà khoa học cho rằng đã phát triển từ việc đánh hơi; rằng nụ hôn đầu tiên về cơ bản là một “hành vi nguyên thủy” để loài người ngửi và “nếm” đối tác để quyết định xem có hợp nhau hay không.
Có khả năng là phần lớn phản ứng cảm xúc của chúng ta đối với mùi hương bị chi phối bởi sự liên kết, có nghĩa là những người khác nhau có thể có nhận thức hoàn toàn khác nhau về cùng một mùi. Lấy nước hoa làm ví dụ; một người có thể thấy một thương hiệu cụ thể là “mạnh mẽ”, “thơm” và “hấp dẫn”, trong khi một người khác mô tả thương hiệu đó là “chế ngự”, “ốm yếu” và “buồn nôn”. Mặc dù vậy, tuy nhiên, có một số mùi nhất định mà tất cả con người cảm thấy ghê tởm, phần lớn là vì nó cảnh báo chúng ta về sự nguy hiểm; chẳng hạn như mùi khói, hoặc của thức ăn ôi thiu.
Ngành công nghiệp mùi hương
Thị trường tinh dầu dự kiến sẽ đạt $13 tỷ đô vào năm 2024. Con số đáng kinh ngạc này, ít nhất một phần là do sự phổ biến ngày càng tăng của nó trong các phương pháp điều trị bằng hương thơm. Mặc dù không phải là một cách tiếp cận thay thế mới cho y học hiện đại, nhiều nghiên cứu đang công bố tác dụng chữa bệnh của các loại tinh dầu được tìm thấy trong nhiều hợp chất hương thơm.
Vào năm 2013, một nghiên cứu được gọi là Can thiệp mạch vành qua da (PCI) được thực hiện bởi Cho và cộng sự, đã đo lường tác động của liệu pháp hương thơm đối với sự lo lắng, dấu hiệu sinh tồn và chất lượng giấc ngủ của bệnh nhân bệnh viện có sử dụng liệu pháp mùi hương. Khi so sánh với nhóm đối chứng, những người tham gia sử dụng liệu pháp hương thơm đã cho thấy có sự suy giảm về mức độ lo lắng, tăng chất lượng giấc ngủ và ổn định huyết áp. Người ta cho rằng liệu pháp hương thơm mang lại lợi ích về mặt tinh thần thông qua sức mạnh của sự kết nối giữa tâm trí và cơ thể được tạo điều kiện bởi hệ thống limbic.
Thị trường của sản phẩm mùi hương chức năng đang ngày càng nở rộ, khi được tiếp thị là không chỉ có tác dụng giúp cho người sử dụng có mùi thơm. Theo Hội nghị thượng đỉnh về sức khỏe toàn cầu, đây là một xu hướng mạnh mẽ và sẽ tiếp tục tăng trưởng trong tương lai gần. Các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc không khí của không gian sống, chẳng hạn như Air-Scent International, được xem là một trong những ông lớn của ngành công nghiệp sản xuất sản phẩm mùi hương chức năng, và luôn đi trước các xu hướng nở rộ trong ngành.
Một công ty của Anh sản xuất chất bổ sung tự nhiên đã tạo ra chất bổ sung chống căng thẳng đầu tiên được sử dụng như một loại nước hoa unisex. Nó thậm chí còn được đặt tên là “hương thơm chức năng” và được bào chế từ những cơ sở nghiên cứu về mối liên kết của trải nghiệm của con người và cách hệ thống khứu giác ảnh hưởng đến cảm xúc. Chín mươi sáu phần trăm đối tượng cảm thấy bình tĩnh hơn sau khi ngửi thấy mùi hương này.
Các nhà khoa học hiện đang nghiên cứu một lĩnh vực mới được gọi là: công nghệ nội tiết thần kinh tâm lý (psycho neuroendoimmunology – PNEI). Lĩnh vực nghiên cứu này xem xét các cách thức cụ thể mà trạng thái căng thẳng và cảm xúc có thể ảnh hưởng đến não, hormone, hệ thần kinh và miễn dịch của chúng ta. Nghiên cứu cho tới nay đã xác định rõ ràng rằng tâm trạng và cảm xúc tích cực được khơi gợi qua việc hít thở mùi hương có thể tác động có lợi đến sức khỏe tâm thần, nội tiết tố, hệ thần kinh và hệ miễn dịch của chúng ta.
Tác động tiêu cực đến tâm lý và xúc cảm khi đánh mất khứu giác
Khứu giác của ta rõ ràng đóng một phần quan trọng trong việc tác động đến tâm lý. Ngoài việc nó là một trong năm cách chúng ta kết nối với thế giới xung quanh, việc đánh mất khứu giác sẽ khiến cho một người đối diện với những vấn đề nghiêm trọng hơn. Những người mắc chứng Anosmia thường nói về cảm giác bị cô lập và bị cắt đứt với thế giới xung quanh, và trải qua cảm xúc bị suy giảm. Mất khứu giác có thể ảnh hưởng đến khả năng hình thành và duy trì các mối quan hệ cá nhân thân thiết của một người và có thể dẫn đến trầm cảm. Vấn đề quan trọng ở đây là ngoài trừ bệnh nhân thì sự mất khứu giác rất khó để khiến cho những người khác nhận thức hay hiểu được.
Làm thế nào bạn có thể biết rằng bạn đã gặp một người mắc chứng anosmia trừ khi chính họ nói với bạn? Đây là một trong những lý do, cùng với sự thiếu hiểu biết chung về tác động của mùi hương đối với cuộc sống của ta, khiến cho hội chứng anosmia chưa bao giờ nhận được nhiều sự quan tâm. Có lẽ chúng ta thực sự không biết mình có gì cho đến khi nó biến mất. Những bệnh nhân bị dương tính với COVID-19 và phải chịu hậu quả trong việc đánh mất khứu giác, có lẽ sẽ cảm thấy trân quý điều này hơn bao giờ hết.
Quay trở lại mối liên hệ chặt chẽ giữa khứu giác và trí nhớ, có thể thấy rằng việc mất khứu giác có thể dẫn đến hậu quả là mất đi một phương thức quan trọng trong việc gợi nhớ đến hoặc tạo ra một ký ức. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng đánh mất chức năng khứu giác có thể là một dấu hiệu cho thấy các vấn đề gì khác nghiêm trọng hơn nhiều. Mất khứu giác thường xảy ra với cả bệnh Parkinson và Alzheimers, và các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc giảm khứu giác có thể là dấu hiệu ban đầu của sự khởi phát của cả hai bệnh, có xu hướng sẽ xảy ra vài năm trước khi các vấn đề khác về kỹ năng vận động bắt đầu phát triển.
Bài viết tham khảo các nguồn
[1] https://www.airscent.com/scent-and-emotional-well-being/
[2] https://www.fifthsense.org.uk/psychology-and-smell/
Share this:
Like this: