Narcissism, không phải là palette phấn má hồng trứ danh của NARS đâu, Rose đang muốn nói về một dạng bệnh tâm lý khá phổ biến trong xã hội hiện đại, nhất là thời kỳ bùng nổ của mạng internet. Nhưng bạn có biết rằng trạng thái ái kỷ này có đến 8 kiểu khác nhau, được nhận diện và nghiên cứu rõ ràng chứ?
Một vài dạng ái kỷ đã được phát hiện và chẩn đoán từ lâu bởi các chuyên gia, trong khi đó một vài dạng thức khác chỉ mới được nhận định trong khoảng thời gian gần đây. Ái kỷ là một dạng bệnh chứng tâm lý tùy vào mức độ và có ảnh hưởng hay tác động đến chất lượng cuộc sống của người mắc phải lẫn những người xung quanh.
Giảng viên của bộ môn tâm lý học hành vi tại trường Đại học Harvard – Tiến sĩ Craig Malkin cho rằng ái kỷ là một đức tính, một xu hướng dễ tác động lẫn nhau giữa người với người, và cũng có nhiều kiểu khác nhau. Cùng đồng tình với quan điểm của Tiến sĩ Malkin là nhà tâm lý học Perpetua Neo (DClinPsy) khi liệt kê ra 8 kiểu ái kỷ phổ biến hiện nay.
Ái kỷ lành mạnh (Healthy Narcissism)
Ái kỷ lành mạnh hoàn toàn tồn tại và không quá nguy hại hay được xem là một dạng rối loạn tâm lý. Theo sổ tay chẩn đoán Diagnostic and Statistical Manual (DSM-5), thì một người được xác định là mắc bệnh tâm lý này khi có ít nhất 55% trong tổng số những triệu chứng phổ biến của một người ái kỷ. Chẳng hạn như một người cảm thấy quá tự hào với những thành tựu đạt được của họ và muốn chia sẻ thành tựu đó tới càng nhiều người càng tốt bởi vì điều đó làm họ cảm thấy sướng.
Healthy Narcissism cũng là một dạng năng lực để nhận biết được quyền hạn, sự công nhận và địa vị một cá thể xứng đáng được nhận hay tưởng thưởng. Lý do gọi là ái kỷ lành mạnh là bởi vì những cảm xúc mà họ thường có được không hề xa rời thực tại của bản thân.
Ái kỷ tự đại (Grandiose Narcissism)
Ái kỷ tự đại là trạng thái tâm lý khiến một cá thể có nhận thức vượt xa với thực tại của bản thân. Do đó, người ái kỷ tự có những hành vi như tự đánh giá quá cao khả năng của bản thân, tự tạo tiền đề cho sự thống trị hay bề trên của mình so với người khác và có lòng tự trọng, cái tôi của họ là quá cao.
Ái kỷ tự đại – Grandiose Narcissism hoàn toàn trái ngược so với ái kỷ che dấu – Covert Narcissism.
Người ái kỷ tự đại sẽ khiến cho người khác ban đầu lầm tưởng về sự thu hút của họ, bởi chính sự tự tin và phong độ toát ra từ người ái kỷ. Nhưng thường họ là những người thiếu khả năng cảm thông. Trong các cuộc đối thoại, họ không dễ để đồng cảm hay liên kết được với hoàn cảnh của những người khác. Lý giải cho việc này là bởi vì họ khao khát có được sự chú ý, và rất nhiều khả năng, thích nhìn thấy người khác bị rối trí hay tổn thương.
Khi đối diện với một kẻ ái kỷ tự đại, tốt hơn hết là nên đặt ra giới hạn. Hãy tỏ ra tinh tế nhưng quyết liệt đồng thời. Nếu một khi sự quả quyết và giới hạn của bạn bị xâm phạm quá nhiều lần, hãy thật sự tạo ra một khoảng cách lâu dài với kẻ ái kỷ tự đại.
Ái kỷ che dấu (Covert Narcissism)
Người ái kỷ che dấu có xu thế rất dễ bị tổn thương. Người ái kỷ che dấu có xu hướng ngại ngùng hay tự huyễn hoặc bản thân. Họ thường ức chế, quá đau khổ, hay quá nhạy cảm trước những đánh giá và nhận định của những người xung quanh. Bản thân họ cũng là những người hay ghen tị với người khác. Người ái kỷ che dấu thèm khát được công nhận bởi người khác và luôn tỏ ra phòng vệ khi đối diện với chỉ trích.
Covert Narcissist thường xuyên chán nản, khổ tâm và tin rằng mình là người luôn chịu nhiều thiệt thòi hơn tất cả mọi người khác. Có thể họ sẽ luôn đóng vai nạn nhân hay khiến cho ta cảm thấy thương cảm cho họ, nhưng thực chất nghĩa vụ của ta không phải là cứu hay tìm cách chữa trị cho người ái kỷ che dấu như họ. Tự tạo khoảng cách nhất định và vạch ra giới hạn thực chất cũng là để bảo vệ chính ta, cũng như giúp cho họ có thể đối diện với tâm lý của chính bản thân.
Ái kỷ độc ác (Malignant Narcissism)
Người ái kỷ độc ác – Malignant Narcissist là một đối tượng mà những người xung quanh cần cẩn trọng, bởi họ là người thích thao túng tinh thần, cũng như có khả năng gây nguy hại. Những triệu chứng rõ ràng là họ có tính thích hành hạ, thích bạo hành, tính hiếu thắng.
Họ tìm thấy sự thỏa mãn khi nhìn thấy người khác đau khổ hay không thoải mái. Nếu đối diện với một người ái kỷ độc ác, tốt nhất là nên tránh xa họ bằng mọi giá. Theo nhận định của các chuyên gia tâm lý, ái kỷ độc ác là trạng thái tâm lý nguy hại nhất trong số các loại ái kỷ và họ có xu hướng ngày càng lâm vào tình trạng trầm trọng hơn về bệnh lý. Việc đối đầu với họ sẽ khiến cho bản thân ta ngày càng mệt mỏi và chịu nhiều thiệt thòi hơn.
Ái kỷ tình dục – Sexual Narcissism
Người ái kỷ tình dục thường cảm thấy tích cực hay có một sự ngưỡng mộ khó cưỡng chế dành cho niềm ham thích và khả năng tình dục của bản thân. Họ có thể bị tác động bởi sự ám ảnh với năng lực tình dục và luôn muốn nhận được sự ngưỡng mộ từ người khác về khả năng làm tình của họ.
Sexual Narcissist là những người luôn ngoại tình, sử dụng tình dục để thao túng người khác, và rất nhiều khả năng là cư xử lỗ mãng trong lúc làm tình. Để bảo vệ bản thân khỏi người mắc ái kỷ tình dục, cách tốt nhất là tránh xa họ. Nếu vướng mắc vào một mối quan hệ yêu đương với người mắc ái kỷ tình dục, tốt hơn hết là nên sớm chia tay họ để bớt đau khổ về lâu dài. Sexual Narcissism chính là một dạng thức tâm lý mắc phải của một fuckboy chính chuyên.
Sexual Narcissism là một trong ba phần của hệ thống narcissism (ái kỷ) bao gồm sexual narcissism – ái kỷ tình dục; somatic narcissism – ái kỷ về thân thể và cerebral narcissism – ái kỷ về trí tuệ. Lý thuyết về hệ thống ái kỷ này dần trở nên phổ biến hơn đối với các chuyên gia điều trị sức khỏe tinh thần, và dùng lý thuyết này để phân loại các loại bệnh lý ái kỷ khác nhau.
Ái kỷ thân thể (Somatic Narcissism)
Người ái kỷ về thân thể thường có suy tưởng rằng mình đẹp hơn, mạnh mẽ hơn, hay sở hữu một vóc dáng chuẩn hơn nhiều người khác. Người ái kỷ thân thể thường xuyên bị ám ảnh mạnh mẽ với cân nặng, ngoại hình và đánh giá người khác thông qua sắc vóc hay diện mạo của họ đơn thuần.
Người ái kỷ thân thể thường tảng lờ nhu cầu của những người khác và ưu tiên nhu cầu của họ trước hết. Nếu phải đối diện với dạng người mắc bệnh tâm lý kiểu này thì nên tránh để hiện ra phản ứng cảm xúc của bản thân trước cách hành xử của họ bởi họ sẽ cảm thấy thỏa mãn bởi những drama kiểu như vậy.
Ái kỷ trí tuệ (Cerebral Narcissism)
Ái kỷ trí tuệ – Cerebral Narcissism hay còn gọi là Intellectual Narcissism là những người đặt tầm quan trọng của trí tuệ bản thân lên trên tất cả, cũng giống như là ái kỷ về thân thể vậy. Những người ái kỷ trí tuệ thường cho rằng mình thông minh, sáng suốt và khôn ngoan hơn những người xung quanh.
Chính bởi thế mà những người ái kỷ trí tuệ thường có cái tôi rất lớn, và để cảm thấy thỏa mãn thì họ sẽ khiến cho người khác cảm thấy rằng mình kém thông minh hơn. Tranh luận với một người ái kỷ trí tuệ là một sự phí hoài tâm sức bởi họ tranh cãi không phải để hiểu vấn đề, mà để chứng tỏ rằng mình tốt hơn, biết nhiều hơn, giỏi giang hơn. Chính vậy nên hay nhận diện ra người mắc bệnh ái kỷ trí tuệ để đỡ mất công tranh luận với họ.
Ái kỷ linh tính (Spiritual Narcissism)
Những người ái kỷ linh tính thường dùng những lý lẽ hay ngụy tạo liên đới tới mặt tâm linh để bao biện cho những hành vi gây tổn hại; hoặc dùng yếu tố tâm linh để dọa người khác. Những người ái kỷ linh tính thực chất cần tạo ra một phiên bản tượng trưng nhưng lý tưởng hóa của bản thân để trốn chạy khỏi những cảm xúc hư hại, vụn vỡ hay bất an của bản thân. Những người ái kỷ linh tính đem lại cảm giác họ vô cùng nhạy cảm và có linh tính tốt để nâng vai trò của bản thân trước những người khác.
Những người trẻ hay những đối tượng đã phải trải qua những biến động trong cuộc sống thường sẽ dễ bị tác động bởi những người mắc bệnh ái kỷ linh tính và sức ảnh hưởng mạnh mẽ, thu hút của họ. Những người ái kỷ linh tính rất có khả năng sử dụng yếu tố tâm linh là công cụ để thao túng hay hạ thấp nạn nhân. Tốt hơn hết là tránh xa những người như thế.
Narcissism, không phải là palette phấn má hồng trứ danh của NARS đâu, Rose đang muốn nói về một dạng bệnh tâm lý khá phổ biến trong xã hội hiện đại, nhất là thời kỳ bùng nổ của mạng internet. Nhưng bạn có biết rằng trạng thái ái kỷ này có đến 8 kiểu khác nhau, được nhận diện và nghiên cứu rõ ràng chứ?
Một vài dạng ái kỷ đã được phát hiện và chẩn đoán từ lâu bởi các chuyên gia, trong khi đó một vài dạng thức khác chỉ mới được nhận định trong khoảng thời gian gần đây. Ái kỷ là một dạng bệnh chứng tâm lý tùy vào mức độ và có ảnh hưởng hay tác động đến chất lượng cuộc sống của người mắc phải lẫn những người xung quanh.
Giảng viên của bộ môn tâm lý học hành vi tại trường Đại học Harvard – Tiến sĩ Craig Malkin cho rằng ái kỷ là một đức tính, một xu hướng dễ tác động lẫn nhau giữa người với người, và cũng có nhiều kiểu khác nhau. Cùng đồng tình với quan điểm của Tiến sĩ Malkin là nhà tâm lý học Perpetua Neo (DClinPsy) khi liệt kê ra 8 kiểu ái kỷ phổ biến hiện nay.
Ái kỷ lành mạnh (Healthy Narcissism)
Ái kỷ lành mạnh hoàn toàn tồn tại và không quá nguy hại hay được xem là một dạng rối loạn tâm lý. Theo sổ tay chẩn đoán Diagnostic and Statistical Manual (DSM-5), thì một người được xác định là mắc bệnh tâm lý này khi có ít nhất 55% trong tổng số những triệu chứng phổ biến của một người ái kỷ. Chẳng hạn như một người cảm thấy quá tự hào với những thành tựu đạt được của họ và muốn chia sẻ thành tựu đó tới càng nhiều người càng tốt bởi vì điều đó làm họ cảm thấy sướng.
Healthy Narcissism cũng là một dạng năng lực để nhận biết được quyền hạn, sự công nhận và địa vị một cá thể xứng đáng được nhận hay tưởng thưởng. Lý do gọi là ái kỷ lành mạnh là bởi vì những cảm xúc mà họ thường có được không hề xa rời thực tại của bản thân.
Ái kỷ tự đại (Grandiose Narcissism)
Ái kỷ tự đại là trạng thái tâm lý khiến một cá thể có nhận thức vượt xa với thực tại của bản thân. Do đó, người ái kỷ tự có những hành vi như tự đánh giá quá cao khả năng của bản thân, tự tạo tiền đề cho sự thống trị hay bề trên của mình so với người khác và có lòng tự trọng, cái tôi của họ là quá cao.
Ái kỷ tự đại – Grandiose Narcissism hoàn toàn trái ngược so với ái kỷ che dấu – Covert Narcissism.
Người ái kỷ tự đại sẽ khiến cho người khác ban đầu lầm tưởng về sự thu hút của họ, bởi chính sự tự tin và phong độ toát ra từ người ái kỷ. Nhưng thường họ là những người thiếu khả năng cảm thông. Trong các cuộc đối thoại, họ không dễ để đồng cảm hay liên kết được với hoàn cảnh của những người khác. Lý giải cho việc này là bởi vì họ khao khát có được sự chú ý, và rất nhiều khả năng, thích nhìn thấy người khác bị rối trí hay tổn thương.
Khi đối diện với một kẻ ái kỷ tự đại, tốt hơn hết là nên đặt ra giới hạn. Hãy tỏ ra tinh tế nhưng quyết liệt đồng thời. Nếu một khi sự quả quyết và giới hạn của bạn bị xâm phạm quá nhiều lần, hãy thật sự tạo ra một khoảng cách lâu dài với kẻ ái kỷ tự đại.
Ái kỷ che dấu (Covert Narcissism)
Người ái kỷ che dấu có xu thế rất dễ bị tổn thương. Người ái kỷ che dấu có xu hướng ngại ngùng hay tự huyễn hoặc bản thân. Họ thường ức chế, quá đau khổ, hay quá nhạy cảm trước những đánh giá và nhận định của những người xung quanh. Bản thân họ cũng là những người hay ghen tị với người khác. Người ái kỷ che dấu thèm khát được công nhận bởi người khác và luôn tỏ ra phòng vệ khi đối diện với chỉ trích.
Covert Narcissist thường xuyên chán nản, khổ tâm và tin rằng mình là người luôn chịu nhiều thiệt thòi hơn tất cả mọi người khác. Có thể họ sẽ luôn đóng vai nạn nhân hay khiến cho ta cảm thấy thương cảm cho họ, nhưng thực chất nghĩa vụ của ta không phải là cứu hay tìm cách chữa trị cho người ái kỷ che dấu như họ. Tự tạo khoảng cách nhất định và vạch ra giới hạn thực chất cũng là để bảo vệ chính ta, cũng như giúp cho họ có thể đối diện với tâm lý của chính bản thân.
Ái kỷ độc ác (Malignant Narcissism)
Người ái kỷ độc ác – Malignant Narcissist là một đối tượng mà những người xung quanh cần cẩn trọng, bởi họ là người thích thao túng tinh thần, cũng như có khả năng gây nguy hại. Những triệu chứng rõ ràng là họ có tính thích hành hạ, thích bạo hành, tính hiếu thắng.
Họ tìm thấy sự thỏa mãn khi nhìn thấy người khác đau khổ hay không thoải mái. Nếu đối diện với một người ái kỷ độc ác, tốt nhất là nên tránh xa họ bằng mọi giá. Theo nhận định của các chuyên gia tâm lý, ái kỷ độc ác là trạng thái tâm lý nguy hại nhất trong số các loại ái kỷ và họ có xu hướng ngày càng lâm vào tình trạng trầm trọng hơn về bệnh lý. Việc đối đầu với họ sẽ khiến cho bản thân ta ngày càng mệt mỏi và chịu nhiều thiệt thòi hơn.
Ái kỷ tình dục – Sexual Narcissism
Người ái kỷ tình dục thường cảm thấy tích cực hay có một sự ngưỡng mộ khó cưỡng chế dành cho niềm ham thích và khả năng tình dục của bản thân. Họ có thể bị tác động bởi sự ám ảnh với năng lực tình dục và luôn muốn nhận được sự ngưỡng mộ từ người khác về khả năng làm tình của họ.
Sexual Narcissist là những người luôn ngoại tình, sử dụng tình dục để thao túng người khác, và rất nhiều khả năng là cư xử lỗ mãng trong lúc làm tình. Để bảo vệ bản thân khỏi người mắc ái kỷ tình dục, cách tốt nhất là tránh xa họ. Nếu vướng mắc vào một mối quan hệ yêu đương với người mắc ái kỷ tình dục, tốt hơn hết là nên sớm chia tay họ để bớt đau khổ về lâu dài. Sexual Narcissism chính là một dạng thức tâm lý mắc phải của một fuckboy chính chuyên.
Sexual Narcissism là một trong ba phần của hệ thống narcissism (ái kỷ) bao gồm sexual narcissism – ái kỷ tình dục; somatic narcissism – ái kỷ về thân thể và cerebral narcissism – ái kỷ về trí tuệ. Lý thuyết về hệ thống ái kỷ này dần trở nên phổ biến hơn đối với các chuyên gia điều trị sức khỏe tinh thần, và dùng lý thuyết này để phân loại các loại bệnh lý ái kỷ khác nhau.
Ái kỷ thân thể (Somatic Narcissism)
Người ái kỷ về thân thể thường có suy tưởng rằng mình đẹp hơn, mạnh mẽ hơn, hay sở hữu một vóc dáng chuẩn hơn nhiều người khác. Người ái kỷ thân thể thường xuyên bị ám ảnh mạnh mẽ với cân nặng, ngoại hình và đánh giá người khác thông qua sắc vóc hay diện mạo của họ đơn thuần.
Người ái kỷ thân thể thường tảng lờ nhu cầu của những người khác và ưu tiên nhu cầu của họ trước hết. Nếu phải đối diện với dạng người mắc bệnh tâm lý kiểu này thì nên tránh để hiện ra phản ứng cảm xúc của bản thân trước cách hành xử của họ bởi họ sẽ cảm thấy thỏa mãn bởi những drama kiểu như vậy.
Ái kỷ trí tuệ (Cerebral Narcissism)
Ái kỷ trí tuệ – Cerebral Narcissism hay còn gọi là Intellectual Narcissism là những người đặt tầm quan trọng của trí tuệ bản thân lên trên tất cả, cũng giống như là ái kỷ về thân thể vậy. Những người ái kỷ trí tuệ thường cho rằng mình thông minh, sáng suốt và khôn ngoan hơn những người xung quanh.
Chính bởi thế mà những người ái kỷ trí tuệ thường có cái tôi rất lớn, và để cảm thấy thỏa mãn thì họ sẽ khiến cho người khác cảm thấy rằng mình kém thông minh hơn. Tranh luận với một người ái kỷ trí tuệ là một sự phí hoài tâm sức bởi họ tranh cãi không phải để hiểu vấn đề, mà để chứng tỏ rằng mình tốt hơn, biết nhiều hơn, giỏi giang hơn. Chính vậy nên hay nhận diện ra người mắc bệnh ái kỷ trí tuệ để đỡ mất công tranh luận với họ.
Ái kỷ linh tính (Spiritual Narcissism)
Những người ái kỷ linh tính thường dùng những lý lẽ hay ngụy tạo liên đới tới mặt tâm linh để bao biện cho những hành vi gây tổn hại; hoặc dùng yếu tố tâm linh để dọa người khác. Những người ái kỷ linh tính thực chất cần tạo ra một phiên bản tượng trưng nhưng lý tưởng hóa của bản thân để trốn chạy khỏi những cảm xúc hư hại, vụn vỡ hay bất an của bản thân. Những người ái kỷ linh tính đem lại cảm giác họ vô cùng nhạy cảm và có linh tính tốt để nâng vai trò của bản thân trước những người khác.
Những người trẻ hay những đối tượng đã phải trải qua những biến động trong cuộc sống thường sẽ dễ bị tác động bởi những người mắc bệnh ái kỷ linh tính và sức ảnh hưởng mạnh mẽ, thu hút của họ. Những người ái kỷ linh tính rất có khả năng sử dụng yếu tố tâm linh là công cụ để thao túng hay hạ thấp nạn nhân. Tốt hơn hết là tránh xa những người như thế.
Bài viết đã được chuyển ngữ từ chủ đề này
Share this:
Like this: